Το σάπιο μήλο της Apple, του Θάνου Καμήλαλη
Κυκλοφορεί αυτές τις μέρες το νέο iPhone 7, το καινούριο «τεχνολογικό θαύμα» της Apple, που κάνει ανθρώπους σε όλο το δυτικό κόσμο να σχηματίζουν ουρές στα καταστήματα για να καταφέρουν να το αποκτήσουν πρώτοι. Πίσω από τη λαμπερή οθόνη του νέου κινητού όμως, κρύβεται μια εικόνα που ο δυτικός κόσμος δεν βλέπει ή δεν θέλει να δει. Καταπίεση, απάνθρωπες συνθήκες και φαινόμενα σκληρής παιδικής εργασίας στα εργοστάσια του «κολοσσού» της πληροφορικής. Αλλά ποιος ασχολείται με αυτά, το θέμα είναι ότι το καινούριο iPhone δεν δέχεται ακουστικά
Κάθε μέρα που ένα νέο iPhone βρίσκεται στα καταστήματα είναι μια μέρα... γιορτής. Η συζήτηση επικεντρώνεται στις δυνατότητες του νέου μοντέλου, στα τεχνολογικά άλματα της εταιρείας, που πολλές φορές θεωρούνται παγκόσμια επιτεύγματα. Η όποια δυσαρέσκεια αφορά επουσιώδη ζητήματα, όπως πχ. το ότι το νέο μοντέλο κινητού δεν δέχεται ακουστικά, επιλογή για την οποία οι χρήστες διαμαρτύρονται έντονα. Η Apple υπεραμύνθηκε της επιλογής της λέγοντας ότι αυτή η απόφαση απαιτεί... κουράγιο. «Η λήψη μιας τέτοιας απόφασης ήθελε κουράγιο από την πλευρά της Apple, κουράγιο να πάει παρακάτω, να κάνει κάτι καλύτερο που μας ωφελεί όλους» και συνέχισε λέγοντας » και η ομάδα μας διαθέτει τεράστιο κουράγιο» τόνισε ο επικεφαλής του τμήματος μάρκετινγκ της εταιρείας, Φιλ Σίλερ. Ένα «πρόβλημα του πρώτου κόσμου» όπως είναι η έκφραση που κυκλοφορεί ευρέως στο διαδίκτυο.
Η υπόθεση της Foxconn
Σε έναν άλλον κόσμο, τα προβλήματα είναι σημαντικότερα. Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις που ασχολούνται με την εργασιακή εκμετάλλευση και ρεπορτάζ διεθνών ΜΜΕ αποκαλύπτουν κατά καιρούς τις απάνθρωπες συνθήκες υπό τις οποίες εκατοντάδες χιλιάδες εργαζόμενοι παράγουν καθημερινά τα νέα μοντέλα που πρόκειται να αποθεωθούν ως πολιτισμικά επιτεύγματα
Κάθε iPhone κατασκευάζεται από εργαζόμενους στα εργοστάσια μίας από τις τρεις κινεζικές εταιρείες στην Κίνα που λειτουργούν για λογαριασμό της Apple, της Foxconn, της Winston και της Pegatron. Η πρώτη και μεγαλύτερη από της τρεις, η Foxconn, με εργατικό δυναμικό που υπολογίζεται στους400.000 εργαζόμενους, βρέθηκε στη δημοσιότητα το 2010 (τότε ήταν η μόνη θυγατρική της Apple στην Κίνα) όταν 14 εργαζόμενοι της αυτοκτόνησαν, λόγω των απάνθρωπων συνθηκών εργασίας. Μία από τους εργαζόμενους, η 17 χρονη Τιαν Γου, έμεινε παράλυτη όταν επιχείρησε να αυτοκτονήσει πέφτοντας από τον τέταρτο όροφο του εργοστασίου της Foxconn. Όταν οι μαζικές απόπειρες αυτοκτονίας προξένησαν το ενδιαφέρον διεθνών ΜΜΕ, η Γου ήταν η πρώτη που αποκάλυψε τις πραγματικές συνθήκες μέσα από τις οποίες κατασκευάζονται τα υπερσύγχρονα προϊόντα της Apple. Οι εργαζόμενοι στην Foxconn δούλευαν 6 μέρες την εβδομάδα, 12 ώρες την ημέρα, χωρίς να υπολογίζονται οι αναγκαστικές υπερωρίες και με απαγόρευση ακόμα και του διαλείμματος για τουαλέτα, κοιμόντουσαν σε ξενώνες που φιλοξενούσαν 8 άτομα. Τον πρώτο της μήνα η Γουν αναγκάστηκε να δουλέψει δύο φορές από 14 συνεχόμενες μέρες. Εκτός των άλλων, αυτό που τελικά την οδήγησε στην απόπειρα αυτοκτονίας ήταν ότι, παρά τις εξαντλητικές ώρες δουλειάς (ή δουλίας), η Foxconn της χρωστούσε δεδουλευμένα 160 ευρώ από τον βασικό μισθό και τις υπερωρίες.
Ο σάλος από τις αυτοκτονίες οδήγησε την Apple να πάρει... όχι και ιδιαίτερα αποτελεσματικά μέτρα. Ο διευθύνων σύμβουλος της πολυεθνικής, Τιμ Κουκ, κάλεσε την Foxconn να βελτιώσει τις εργασιακές συνθήκες, ωστόσο η Apple, παρά τα δυσθεώρητα κέρδη της, δεν προσέφερε καμία οικονομική βοήθεια για να συμβεί αυτό, ούτε απαίτησε ρητές δεσμεύσεις από την κινεζική θυγατρική. Αυτο που έκανε η Foxconn για να αποτρέψει νέες απόπειρες αυτοκτονίας των εργαζομένων της ήταν να τοποθετήσει δίχτυα ασφαλείας κάτω από τα παράθυρα των ξενώνων τους...
Η εκμετάλλευση συνεχίζεται
Τα επόμενα χρόνια κι ενώ η (περιορισμένη) διεθνής κατακραυγή είχε κοπάσει, διεθνής και κινεζικές ΜΚΟ συνέχισαν να επικρίνουν την Apple για τις συνθήκες εργασίας στα εργοστάσια της. Η υπόθεση επανήλθε στο διεθνές προσκήνιο το 2014, όταν δημοσιογράφοι της ερευνητικής ομάδας του BBC, “Panorama”, εργάστηκαν για ένα διάστημα σε εργοστάσια της Pegatron, στη Σανγκάι. Ένας δημοσιογράφος τόνισε ότι δούλευε 18 συνεχόμενες μέρες χωρίς ρεπό, παρά τη θέληση του, ένας άλλος ότι η βάρδια του διαρκούσε ακόμα και 16 ώρες την ημέρα και ένας τρίτος ότι έμενε σε ξενώνα μαζί με ακόμα 11 συναδέρφους του. Η Apple αρνήθηκε να σχολιάσει το ρεπορτάζ, αλλά τόνισε σε δήλωση της ότι «καμία άλλη εταιρεία σαν την Apple δεν κάνει τόσα για να εξασφαλίσει δίκαιες και ασφαλείς συνθήκες εργασίας». Η Pegatron σε απάντηση της υποστήριξε ότι το μάξιμουν που δουλεύουν οι εργαζόμενοι της είναι 55 ώρες την εβδομάδα.
1474475194.jpg)
Η ομάδα του “Panorama” βρέθηκε και στην αρχή της παραγωγικής διαδικασίας των προϊόντων της Apple, σε ένα ορυχείο της Ινδονησίας. Εκεί διαπίστωσε ότι για την εξόρυξη κασσίτερου εργάζονται ακόμα και 12χρονα παιδιά, υπό τον καθημερινό κίνδυνο να θαφτούν ζωντανά στην άμμο και τη λάσπη αν το ορυχείο καταρρεύσει. Η Apple απάντησε στις νέες αυτές κατηγορίες, λέγοντας ότι «η πιο απλή ενέργεια θα ήταν να μην αποδεχόμαστε κασσίτερο από τα ορυχεία της Ινδονησίας. Αυτό θα μας προστάτευε από την κριτική. Αυτός όμως θα ήταν οκνηρός και δειλός δρόμος, γιατί δεν θα έκανε τίποτα να βελτιώσει την κατάσταση. Προσπαθούμε να κάνουμε αλλαγές επί του πρακτέου»
Παράλληλα με τα ρεπορτάζ διεθνών ΜΜΕ, Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις επισημαίνουν κατά καιρούς ότι οι συνθήκες εργασίας στα εργοστάσια των θυγατρικών της Apple παραμένουν απάνθρωπες και μάλιστα, ίσως να είναι ακόμα χειρότερες από τότε που η υπόθεση των αυτοκτονιών στην Foxconn βρέθηκε στη δημοσιότητα. Δύο έρευνες του Κινέζικου Παρατηρητηρίου Εργασίας (Chinese Labour Watch, CLW), το 2013 και το 2015, που συντάκτηκαν μετά από εργασία μελών της ΜΚΟ στα εργοστάσια της Pegatron και συνεντεύξεις με πάνω από 200 εργαζόμενους, αποκάλυψαν ότι η Pegatron παραβιάζει 86 εργασιακούς νόμους, ακόμα και με τις συνθήκες που ισχύουν γενικότεα στην Κίνα. Οι εργαζόμενοι της Pegatron σύμφωνα με το CLW δουλεύουν 66-69 ώρες την εβδομάδα, πολύ πάνω από τις 49 ώρες που επιτρέπει επίσημα η Κίνα και τις 60 που θέτει ως όριο η Apple. Από την πλευρά της η Apple υποστήριξε ότι οι εργαζόμενοι της Pegatron δουλεύουν 46 ώρες την εβδομάδα.
Η έρευνα της CLW όμως είχε και άλλα σημαντικά ευρήματα. Έκανε λόγο για παιδική εργασία, μέσω αναγκαστικών «προγραμμάτων μαθητείας» από γειτονικά σχολεία. Διαπίστωσε ότι ακόμα και έγκυες γυναίκες δουλεύουν 11 ώρες την ημέρα, ενώ τόνισε ότι οι εργαζόμενοι της Pegatron πληρώνονται 1.34 ευρώ την ώρα για την εργασία τους.ενώ κατέγραψε και απειλές από τους προϊσταμένους. Τις καταγγελίες για παιδική εργασία σε θυγατρικές μεγάλων εταιρειών πληροφορικής ενίσχυσε και η έρευνα της δανέζικης MKO, Danwatch στην κινεζική Winston, που εκτός της Apple παράγει υλικό για τις Dell, Helett Packard και Lenovo/IBM
Υπεράνω κυβερνήσεων
Και ενω οι εργασιακές συνθήκες μοιάζουν χειροτερεύουν ή στην καλύτερη περίπτωση να παραμένουν τραγικές, τα κέρδη της Apple συσσωρεύονται. Το 2014 το Forbes έγραψε ότι ο «κολοσσός» της πληροφορικής διαθέτει διπλάσια χρήματα από την κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών. Βεβαια τα χρήματα αυτά δεν βρίσκονται στις ΗΠΑ, αλλά το 93% αυτών κυκλοφορούν σε «φορολογικούς παραδείσους». Ένας από αυτούς είναι και η μεταφορά χρημάτων στην Ιρλανδία, πρακτική για την οποία η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επέβαλλε πρόστιμο 13 δισεκατομμυρίων ευρώ στην Apple, ένα ποσό που η εταιρεία δεν προτίθεται να πληρώσει και που ο Τιμ Κουκ μάλιστα το χαρακτήρισε «μια πολιτική ανοησία». Ο Κουκ παράλληλα, όταν ερωτάται γιατί η Apple δεν μεταφέρει τα χρήματα της στην έδρα της, στις ΗΠΑ, απαντάει ότι θα το κάνει όταν «ο φορολογικός συντελεστής θα είναι δίκαιος».
Για κάποιον που αναρωτιέται τι δεν πάει καλά με το υπάρχον οικονομικό σύστημα, η Apple είναι το καλύτερο παράδειγμα. Μια εταιρεία που αντιπροσωπεύει περισσότερο από την οποιαδήποτε το «πλούσιο 1% του πλανήτη» την κοινωνική ανισότητα που συνεχώς φαίνεται ότι διογκώνεται, την συνεχή εκμετάλλευση με μόνο στόχο λίγο περισσότερο κέρδος. Αλλά ναι, ας μιλήσουμε για το ότι το νέο iPhone 7 δεν έχει θύρα για ακουστικά.