Σε ένα τραπέζι του φεστιβάλ βλέπω ένα μικρό βιβλιαράκι τυπωμένο σε εκατοντάδες αντίτυπα με τίτλο: «Εικόνας μεταχειρίζου, ω διδάσκαλε! Τρία κείμενα του Κωστή Παλαμά για τον κινηματογράφο και τον ρόλο του στην εκπαίδευση». Άγνωστα κείμενα. Του 1915. Κι όμως: «φαντάζομαι το σχολείον του μέλλοντος –και μέλλοντος όχι μακρυσμένου- το σχολείο της πρώτης ηλικίας, ως εν ωραίον υπαίθριον μάλλον, υπό το φως του ήλιου και των δένδρων τας σκιάς εντευκτήριον, όπου μαθηταί και διδάσκαλοι θα επικοινωνούν αδελφικώς και οιονεί παίζοντες εις περιβάλλον όπου η παιδιά και η άμιλλα, το χρέος και η αγάπη, η υποχρέωσις και το αίσθημα, η μελέτη και η χαρά θα συναποτελούν αδιάρρηκτα σύνολα εναρμονία. Ο κινηματογράφος θα έχη εκεί πολλά να κατορθώση» γράφει.
Αν μας έλεγαν ότι στο σχολείο θα υπάρχει μάθημα κινηματογράφου ίσως θα το θεωρούσαμε μια χαμένη προσδοκία και μια παιδιάστικη αυταπάτη. Άλλωστε δεν υπάρχει καν μάθημα τέχνης. Η τέχνη στο σημερινό σύστημα θεωρείται ένα χόμπι για αργόσχολους. Το σχολείο ένας προθάλαμος για την εργασία. Να μάθεις τόσα όσα για να δουλέψεις. Οι τέχνες μια δυνητική απασχόληση για τον δυνητικό ελεύθερο χρόνο. Το Φεστιβάλ Ολυμπίας που για 21 συναπτά χρόνια διοργανώνεται στον Πύργο φαίνεται σαν εστία αντίστασης. Δεν μιλάει για ελεύθερο χρόνο. Μιλάει για δημιουργικό χρόνο. Σε μια ανάλογη γραμμή που μιλούσε και ο Παλαμάς. Αν και ο Παλαμάς προφανώς δεν νοούσε πως μια τέτοια υποχρέωση θα την έχει ένα Φεστιβάλ και οι άνθρωποι του που με πραγματικό μεράκι ασχολούνται με την όλη διοργάνωση. Όχι. Εκατό χρόνια τώρα το κράτος θα μπορούσε να είχε μεριμνήσει παντελώς διαφορετικά. Όχι μόνο στην ευρύτερη περιοχή της Ηλείας (Πύργος, Αμαλιάδα και χωριά) αλλά σε όλη την Ελλάδα. Σε κάθε χωριό της. Σε κάθε σχολείο με πέντε ή δέκα παιδιά. Όσο δεν πρέπει να λείπει τετράδιο και βιβλίο δεν θα έπρεπε να λείπει και το σινεμά (και η τέχνη εν γένει). «Είμαστε συναισθηματικά αναλφάβητοι. Όχι μόνο εσείς και εγώ, σχεδόν όλοι, αυτό είναι το καταθλιπτικό του πράγματος. Διδασκόμαστε τα πάντα για το σώμα μας, για τη αγροτική παραγωγή στη Μαδαγασκάρη και για την τετραγωνική ρίζα του «π» ή όπως σκατά λέγεται, αλλά τίποτα για την ψυχή» έλεγε ο Ίνγκμαρ Μπέργκμαν και πείτε μου τι σημαντικότερο από το να ασχοληθούμε για να θρέψουμε την παιδική ψυχή με τις σκέψεις, τις ομορφιές, τα συναισθήματα, τις ιδέες που μας παράγει με τέτοια δυναμική και τέτοια λαικότητα ο παγκόσμιος κινηματογράφος;
Κάτι τέτοιο όμως παραμένει πράγματι όνειρο: Με το σινεμά μόνο λαοί που εξεγέρθηκαν ή κράτη που το βιομηχανοποίησαν ασχολήθηκαν πραγματικά. Εδώ ούτε εξέγερση έχουμε, μήτε βιομηχανία. Άλλωστε υπάρχει σύγκρουσης ηθικής και πολιτικής αντίληψης: Ένα ολόκληρο νέο ηθικό σύστημα βρίσκεται στον πυρήνα των γραμμών του Μπέργκμαν όπως και του Παλαμά. Ένα σύστημα σε πλήρη σύγκρουση με την εμπορική αντίληψη της τέχνης – θέαμα καθώς και την χειραγωγική αντίληψη της εκπαίδευσης.
Κι όμως είμαι στον Πύργο και κάτι λειτουργεί διαφορετικά: δεν θα πω αυτοδιαχειριζόμενα –μιας και υπάρχει προφανώς χρήμα από πίσω- αλλά σαφώς με γνώμονα την ουσιαστική κινηματογραφική και δημιουργική εμπειρία. Το χρήμα λοιπόν επιστρέφει στην κινηματογραφοφιλία. Βλέπω εκατοντάδες παιδιά (από την Ελλάδα κι από το εξωτερικό) στους δρόμους με κάμερες, με μικρόφωνα και φώτα να στήνουν μονίμως μικρά ντοκιμαντέρ. Με ενημερώνουν πως είναι εργαστήρια σε συνεργασία με τα σχολεία. Δίπλα τους σκηνοθέτες, θεωρητικοί, μοντέρ, ιστορικοί του σινεμά. Επί του πρακτέου μάθημα κινηματογράφου. Μαθαίνω πως στα γύρω χωριά χωρίς πολλές διαφημιστικές φανφάρες (όπως τόσο έχουμε συνηθίσει στα πασίγνωστα Φεστιβάλ και τις εφάμιλλες διοργανώσεις) πάει το ίδιο το σινεμά εκεί. Εν’ ώρα μαθήματος, προβάλλεται ταινία. Βλέπω ένα χώρο όπου έχει στηθεί ένα χειροποίητο εργαστήριο animation όπως και εργαστήριο stop motion. Μαθαίνω ότι υπήρχαν μαθητές πριν χρόνια που σήμερα συνεχίζουν να επισκέπτονται το Φεστιβάλ αλλά πλέον ως σκηνοθέτες.
Νυχτώνει. Κατάμεστη αίθουσα. Προφανώς και δεν προβάλλεται κάποιο blockbuster από το Hollywood. Προσηλωμένα παιδικά πρόσωπα. Παιδιά παντού. Με τους γονείς τους ή και με τους δασκάλους τους. Όχι δεν είμαστε σε παιδική χαρά. Και δεν βλέπουν τον spiderman ούτε κανέναν άλλο γνωστό υπερήρωα. Είμαστε στο δημοτικό σινεμά «Απόλλων» και το πρόγραμμα αρχίζει. Βασικό και τόσο σημαντικό: επικρατεί απόλυτη ησυχία. Τι ενδιαφέρον! Η εικόνα αποκαλύπτει την δύναμη της. Κανείς δεν κουνιέται. Κοιτάζω γύρω μου καθώς παρακολουθώ ταυτόχρονα τι γίνεται στην οθόνη. Απόλυτη συνάφεια. Παιδιά εδώ, παιδιά εκεί. Τίτλος «Γατίσια ζωή». Ένα παιδάκι με το μπαμπά του πάει στη γιατρό. Είναι άρρωστο. Η γιατρός θέλει να μιλήσει στο πατέρα ιδιαιτέρως. «Ο γιος σας έχει την νόσο της γάτας». Παύση. «Το ζήτημα είναι πως μόνο οι γάτες μπορούν να κολλήσουν». Παύση ξανά. «Ο γιός σας μάλλον είναι γάτα». Γέλια από παντού. Εφτάλεπτο animation. Κατευθείαν στην ουσία. «Θέλω να είμαι άνθρωπος» λέει το παιδί. «Αν θέλεις να είσαι άνθρωπος, να είσαι» λέει ο πατέρας. Ακολουθούν δυο μικρού μήκους ταινία και μια μεγάλου μήκους. Μέθοδος: Όλες οι πλευρές του σινεμά, όλες οι διαφορετικές μέθοδοι αφήγησης χωράνε την ίδια στιγμή στην αίθουσα. Τίποτα υποδεέστερο, τίποτα σημαντικότερο. Τα παιδιά έρχονται άμεσα σε επαφή με κάθε διαφορετικό τρόπο αφήγησης της πραγματικότητας. Λίγο μακρύτερα, στην Αμαλιάδα το Φεστιβάλ Ολυμπίας διοργανώνει το παράλληλο πρόγραμμα του με Ντοκιμαντέρ. Στο Πύργο επιλέγονται βραβευμένες ταινίες από κάθε περιοχή του κόσμου με αξίες που τα παιδιά σε ένα κόσμο που μακελεύεται αξιακά και σωματικά είναι δύσκολο να έρθουν σε επαφή κι άρα να τις αποκτήσουν. Δεν εγκαταλείπει κανένα του. Οι γιατροί λένε πως στα παιδιά δεν πρέπει να τα μιλάμε σαν παιδιά. Αλλά ισότιμα σαν ενήλικους. Παρομοίως: Κάθε επαφή με έργα τέχνης ακόμη κι αν δεν μπορούν άμεσα να τα προσλάβουν η ίδια η δυνατότητα επαφής μαζί τους είναι ουσιώδη πρόσληψη. Ό,τι καταλαβαίνουν, καταλαβαίνουν. Το σινεμά έχει ισχυρότατη συναισθηματική, βιωματική εμπειρία. Κάποια στιγμή πράγματι θα δείξει τα ευεργετικά αποτελέσματα της. Είναι διαπαιδαγώγηση. Η ταινία συνεχίζει: Αποσβολωμένα μένουν μπροστά στις έντονες δραματουργίες και στα σκληρά νοήματα. Ταινίες υψηλού επιπέδου, ταινίες από διαφορετικά μέρη του κόσμου. Άγνωστες κινηματογραφίες.
Να επισημανθεί. Τα παιδιά παραμένουν στους διαδρόμους οκλαδόν. Είναι sold out προφανώς αλλά αυτή η έννοια ουσιαστικά δεν υπάρχει. Όλοι επιτρέπονται να μπούνε. Το σινεμά στην πράξη: ανοιχτός χώρος πολιτισμού. Το σινεμά είναι ζωντανό. Η αίθουσα είναι ζωντανή. Δεν φταίει το σινεμά ότι ο κόσμος δεν πάει στις αίθουσες. Φταίει η εμπορική λογική. Για κοιτάξτε: Γιατί εδώ υπάρχουν αυθόρμητα χειροκροτήματα; Γιατί εδώ ο σεβασμός στον συνθεατή αποκτιέται αυτομάτως; Γιατί άραγε χτίζεται δίχως την ανάγκη ταξιθετών, ελεγκτών και μπράβων; Μήπως γιατί δεν υπάρχει εισιτήριο αλλά ταυτόχρονα αν και δωρεάν ο προγραμματισμός παραμένει σε υψηλότατο επίπεδο; Και μιλώ για υψηλό αισθητικό επίπεδο. Μήπως γιατί δεν υπάρχει spiderman, Disney, Hollywood και Bollywood; Δεν ξέρω. Βλέπω πραγματική κουλτούρα. Πραγματικό ενδιαφέρον. Σινεμά ως ουσία. Ο Παλαμάς και ο Μπέργκμαν ίσως ικανοποιούταν λιγάκι.
Το φεστιβάλ λειτουργεί ως πρότυπο. Εδώ γιορτάζεται το παιδικό και νεανικό σινεμά. Εδώ γιορτάζεται η ίδια δημιουργία των παιδιών. Από την θεωρία στην πράξη. Δημιουργούν, παρακολουθούν, βραβεύουν. Από την διαδικασία στο αποτέλεσμα.
Γι’ αυτό λέω πως η τέχνη δεν είναι ζήτημα ελεύθερου χρόνου. Αλλά δημιουργικού. Μέσω της εμπειρίας, μάθηση. Μέσω της μάθησης, γνώση. Μέσω της γνώσης, απελευθέρωση. Το Φεστιβάλ Ολυμπίας προσφέρει πολιτισμό στην χώρα. Και ακόμη δεν έχει μόνιμη στέγη. Και θα έπρεπε άμεσα να αποκτήσει.
Υ.Γ. Η 8χρονη Κλεό χάνεται στους δρόμους του Παρισιού και κάνει το Παρίσι άνω κάτω. Όλοι γύρω της κουρασμένοι, συνοφρυωμένοι, στα προβλήματα τους. Το αρχικό κλάμμα της μετατρέπεται σε ένα παιχνίδι. Το ίδιο το παιχνίδι απελευθερώνει κι αυτή την ίδια και τους γύρω της. Κάπου δίπλα αστυνομικοί με τα πυροβόλα τους άγρυπνος φρουρός της νομιμότητας και επιβεβαιωτής του αντιτρομοκρατικού νόμου. Ο αδερφός της ο Πώλ ταρακουνάει έναν φράχτη. Τους θέτει με την αθωότητα του ένα πολύ σοβαρό και επίκαιρο πολιτικό ερώτημα: Η αστυνομία του λέει να πάει αλλού. Αυτοί να πάνε αλλού, σκέφτομαι.
πηγή: https://www.toperiodiko.gr/